Maria Montessori urodziła się 31 sierpnia 1870 r. w miejscowości Chiarawalle we Włoszech. Naukę rozpoczęła w rzymskiej szkole publicznej w wieku sześciu lat. Ze szkoły Maria Montessori zapamiętała przede wszystkim tłumienie aktywności uczniów i trzymanie ich w ciągłym bezruchu. Po latach skrytykowała tak pojmowaną szkołę, której symbolem była dla niej „szkolna ławka”.
Po ukończeniu średniej szkoły technicznej, podjęła studia medyczne, które ukończyła z wyróżnieniem.

W roku 1897 M. Montessori podjęła pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. Obserwacje upośledzonych umysłowo dzieci nasunęły jej myśl, że dzieci posiadają wewnętrzną siłę stymulującą je do rozwoju. By mogła ona się ujawnić, wystarczy im stworzyć odpowiednie warunki.

Wiosną 1890 roku, Narodowa Liga Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo, której aktywnym członkiem była M. Montessori, otworzyła w Rzymie Instytut Medyczno-Pedagogiczny Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych, połączony ze szkołą ćwiczeń. Kierowanie placówką powierzono właśnie M. Montessori. Niebawem się okazało, że nauczane przez nią dzieci upośledzone umysłowo, osiągały lepsze wyniki w nauce niż dzieci normalne. Według Montessori, przyczyną tego były odmienne metody pracy dydaktycznej: jej wychowankom ułatwiano rozwój, podczas gdy ich normalni rówieśnicy byli krępowani i unicestwiani.

Panująca na początku XX wieku we Włoszech atmosfera reform spowodowała powstanie w Rzymie specjalnej instytucji, która miała za zadanie modernizacje domów w dzielnicy zamieszkałej przez rodziny robotnicze, oraz resocjalizację jej mieszkańców, w tym zajęcie się dziećmi pozostającymi bez opieki. W tym celu w każdym domu na parterze, postanowiono otworzyć placówkę na wzór świetlicy-przedszkola. W instytucjach tych zamierzano zatrudnić nauczycieli, lekarzy, a nad całością miał czuwać odpowiednio przygotowany kierownik. To stanowisko zaproponowano M. Montessori, która chętnie je przyjęła. Montessori nazwała tę instytucję wychowawczą Case dei Bambini – Domy Dziecięce. Pierwsze przedszkole pod tą nazwą zostało otwarte w 1907 roku. M. Montessori spędzała w nim każdą chwilę wolną od pracy na Uniwersytecie Rzymskim i praktyki lekarskiej. Wyposażała placówkę w meble dostosowane do potrzeb dzieci i stosowane w psychologii eksperymentalnej materiały własnego projektu. Przygotowywała opiekunki do pracy z dziećmi i nowymi pomocami. Zalecała, by niczego dzieciom nie narzucały i nie przeszkadzały im w zajęciach, które same sobie wybiorą. Po kilku tygodniach pobytu dzieci w placówce, M. Montessori zaobserwowała zmiany zachodzące w ich zachowaniu – przede wszystkim wzrastało zainteresowanie materiałem dydaktycznym – dzieci wybierały go chętniej niż typowe zabawki. Coraz bardziej doskonaliła opracowany przez siebie materiał dydaktyczny. Zestaw pomocy został wzbogacony o nowe pomoce do nauki geografii, gramatyki, matematyki oraz innych przedmiotów nauczania. Prowadząc obserwacje, M. Montessori zauważyła zafascynowanie dzieci ciszą i włączyła ją do swojego systemu wychowawczego w postaci tzw. „lekcji ciszy”.

Wprowadziła też, jako zasadę pedagogiczną obowiązującą w stosunku do dzieci, swobodny wybór materiałów dydaktycznych, dowolność miejsca i czasu pracy. Zniosła nagrody i kary. Ograniczyła czynności nauczyciela na rzecz samodzielności dzieci. Wprowadziła naukę czytania i pisania oraz podstawy matematyki. Sukces nowej placówki spowodował, że rosło zainteresowanie nowymi metodami pedagogicznymi, a to powodowało z kolei powstawanie następnych placówek. W roku 1910 M. Montessori podjęła decyzję o rezygnacji ze wszystkich innych zajęć, łącznie z rezygnacją z prawa do wykonywania zawodu lekarza. Od 1911 roku jej metodę zaczęto stosować w szkołach w całych Włoszech, a także w Szwajcarii. Zaczęły powstawać (m. in. w Anglii i USA) komitety popierające jej pedagogikę. M. Montessori poświęca się odtąd całkowicie propagowaniu własnej metody.

W roku 1929 powstaje Associatio Montessori Internationale (AMI) – Międzynarodowe Stwarzyszenie Montessori, które staje się centralną organizacją koordynującą działalność placówek i towarzystw montessoriańskich na świecie oraz zajmującą się kształceniem nauczycieli. II wojna światowa i rządy faszystowskie w kilku krajach europejskich nie sprzyjały rozwojowi metody (książki M. Montessori były np. palone w Niemczech).

Po zakończeniu działań wojennych, M. Montessori ponownie podjęła wysiłki w celu odrodzenia ruchu społecznego na rzecz swojej metody. Zaowocowały one reaktywowaniem starych i powoływaniem nowych stowarzyszeń, ośrodków szkoleniowych, przedszkoli i szkół montessoriańskich.
Za osiągnięcia pedagogiczne i humanistyczne przesłanie zawarte w ideach swojej metody wychowawczej, M. Montessori była wyróżniona najwyższymi odznaczeniami, przyznawanymi przez rządy i uniwersytety wielu krajów (m. in. tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Sorbonie, krzyż Legii Honorowej, nominacja do pokojowej Nagrody Nobla).

Na osiemdziesiąte urodziny M. Montessori zorganizowano spotkanie poświęcone zagadnieniom jej pedagogiki. Przerodziło się ono w międzynarodową konferencję, podczas której M. Montessori wygłosiła trzy wykłady. Zawarła w nich wszystkie podstawowe idee swojej teorii. Sformułowała też słynne zdanie, stanowiące zasadę wychowania metodą Montessori – „pomóż mi zrobić to samodzielnie”.

Maria Montessori zmarła 6 maja 1952 roku w Noordwijk w Holandii. Ostatnim domem Marii Montessori było mieszkanie przy Koniginweg w Amsterdamie, które od czasu jej śmierci jest siedzibą AMI.